Engellilerin çalışma hayatına dahil olabilmesi için çeşitli yasal düzenlemeler uygulanır. Bunların başında da engelli personel istihdamı gelir. Sizin için zorunlu engelli kotası olarak bilinen engelli personel çalıştırma zorunluluğu hakkında öne çıkan noktaları derledik.
Türkiye Cumhuriyeti, engellilerin hayatın her alanında var olabilmeleri için çeşitli yasal düzenlemeler yapmaktadır. Engelliler için otomobil alımında ÖTV istisnası, ulaşımda çeşitli muafiyetler veya indirimler ve ayrımcılık yasağı gibi birçok yasal düzenleme bulunur. Engelli çalışan kotası ise 50 kişiden fazla çalışanı bulunan bir iş yeri için %3’lük engelli kotası olması durumudur. Bu durum tüm iş yerleri için zorunludur.
İş hayatını düzenleyen 4857 sayılı İş Kanunu’nun Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu başlığına sahip 30. Maddesi durumu özetler. İlgili madde şöyledir: “İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi veya 21/6/1927 tarihli ve 1111 sayılı Askerlik Kanunu veya 16/6/1927 tarihli ve 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu kapsamına giren ve askerlik hizmetini yaparken 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun 21 inci maddesinde sayılan terör olaylarının sebep ve tesiri sonucu malul sayılmayacak şekilde yaralananları meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.”
50’den fazla çalışanı bulunan bir iş yerleri için engelli çalışan kotası %3’tür. 50 çalışanı aşan örneğin 1000 kişilik bir işletmede de oran aynıdır. Bu durumda da 1000 kişilik bir işletmede 30 engelli çalışan bulunmak zorundadır.
51 gibi %3 hesabında küsuratlı çıkan sonuçlardaysa hesaplama ondalıklara göre yapılır. Örneğin 51 çalışanı bulunan bir iş yerinde hesaplamaya göre 1,53 engelli çalışan istihdamı zorunludur. Bu gibi küsuratlı sonuçlarda bir sonraki tam sayıya tamamlama yönteminden yararlanır. Yani 1,53 olan sonuç 2’ye tamamlanır ve işletme 2 engelli çalışan istihdam etmek zorundadır.
Türkiye’de halihazırda %3 engelli çalışan kotası uygulanır. 100 kişilik bir işletmede de minimum 3 engelli çalışması gerekir. Ancak bu yasanın öngördüğü uygulamadır. Bazı iş yerlerinde 3’ten fazla engelli çalıştığı da gözlemlenebilir.
İş yerinizde hesaplama yaparken dikkat etmeniz gereken noktalar şöyle sıralanır:
Peki, kimler engelli çalışan olarak istihdam edilebilir?
Tüm vücut fonksiyonlarının %40’ından yoksun olanlar engelli olarak tanımlanır. Burada meslekte güç kaybı oranı gibi hesaplamalar kullanılmaz ve sadece tüm vücut fonksiyonlarında meydana gelmiş kayıplar değerlendirilir. Ayrıca engelli olan kişinin hastanelere müracaat ederek engelli sağlık kurulu raporu alması gerekir.
Bir kişinin engelli çalışan statüsünde yer alabilmesi için aranan diğer bir şart ise engelli sağlık kurulu raporunda “çalışamaz” ibaresinin yer almamasıdır. Eğer bu ibare yer alıyorsa kişi istihdam edilemez.
İş yerinizde engelli çalışan istihdam etmeniz durumunda çeşitli teşviklerden yararlanabilirsiniz. Bunlar arasında da en önemlisi SGK primi işveren payı teşvikidir. İşveren olarak istihdam ettiğiniz her bir engelli çalışan için asgari ücret düzeyinde olmak kaydıyla SGK işveren primi payı ödemezsiniz. 2023 yılında ise engelli işçi çalıştırılması durumunda yararlanılacak teşvik yaklaşık 2.051,64 TL’dir. Tabii ki bu tutar tek bir engelli çalışan içindir.
İşveren olarak mükellef olmanıza rağmen engelli istihdamı sağlamadığınız takdirde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 101. maddesine göre para cezası ödemek zorundasınız. 2023 yılında kotaya uygun olarak engelli çalışan istihdam etmeyen işverenler için ceza ise engelli istihdam zorunluluğu meydana geldikten sonra ihlal edilen her 1 ay için 13.190 TL’dir. Bu tutar istihdam edilmesi gerektiği halde edilmemiş her 1 engelli personel için ayrıca uygulanır.
Gerekli şartları karşılayan bir işletmeye sahipseniz işveren olarak engelli çalışanları meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun olarak çalıştırmakla yükümlüsünüz. Engelli istihdam kotasını karşılamayan bir işletmeye sahipseniz, personel alımı için ilan açmanız gerekir. Eğer ilanla ya da İŞKUR aracılığı ile çalışan bulamazsanız, ceza geçerli değildir. Ancak başvurulara rağmen istihdam sağlamazsanız ya da İŞKUR tarafından sağlanan istihdam seçeneklerini değerlendirmezseniz ceza ile karşılaşırsınız.
Ceza aylık olarak verildiği gibi yine aylık olarak takip edilir. Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri tarafından yasaya uygun olarak istihdam sağlanıp sağlanmadığı tespit edilir. Aynı zamanda da idari para cezası verilir.
Engelli kotası için işverenler kendileri ilan açıp engelli çalışan bulabilirler. Ancak işveren olarak bu yöntemle çalışan bulamadıysanız, İŞKUR’a müracaat etmeniz gerekir. İŞKUR’a müracaat eden engelliler ise çalışan adayınız olur.
Engelli personel alımını kendisi yapan işletmelerin ise ayrımcılık yasağı ve İş Kanunu’nda yer alan bazı hükümlere dikkat etmesi gerekir. Dikkat edilecek hususlar için “Özel Sektörde Çalışan Engellilerin Hakları Nelerdir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan kayıtlarda özel alanlar bulunur. Bunlardan biri engelli çalışan seçeneğidir. İstihdam edilen çalışanın engelli olduğu burada belirtilmelidir. Ayrıca ulusal veya bölgesel teşvikler bulunur. Bu teşviklerden yararlanabilmek için ilgili kuruma başvuru yapılması gerekir.
Multinet Up Blog’da yer alan içeriğin yalnızca bilgi verme amaçlı olduğunu, hukuki görüş ve tavsiye içermediğini, bilgilerin Multinet Up Blog’un hazırlanma tarihindeki mevzuata dayalı olduğunu ve zamanla mevzuat değişiklikleri ile ilgili kurumların görüşleri çerçevesinde güncelliğini yitirmiş olabileceğini bildiririz.
Toplumsal birlik ve beraberliğin yanı sıra, kurum içi birlik ve beraberlik konusunda da faydaları dikkat çeken sosyal ihtiyacı karşılayan ayni yardım, kelime anlamı itibariyle “Doğrudan parasal olmayan; ürün ya da hizmet olarak sağlanan yardım” anlamına gelmektedir ve özellikle b